یادآوری‌هایی پیرامون فعاليت خبرنگاران همراه

خبرنگار همراه  یا Embedded Journalist خبرنگاری است که نیروهای نظامی را در یک مأموریت نظامی/امنیتی همراهی می کند. این اصطلاح ابتدا در سال۱۳۸۴خورشیدی در جنگ نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در عراق وارد ادبیات روزنامه نگاری شد. این طرحی از دونالد رامسفلد وزیر دفاع وقت آمریکا بود وهدف آن سازماندهی خبرنگاران جنگ عنوان شده بود تا تمام اطلاعات جنگی به شکل مهندسی شده از یک مجرای تحت کنترل به رسانه‌ها داده شود. این طرح به طور رسمی ثبت شده بود و در نهایت زیر عنوان خبرنگار همراه در بین رسانه‌ها ترویج یافت.  

پنتاگون (مقر فرماندهی وزارت دفاع ایالات متحده) در آن زمان استدلال کرد که دسترسی محدود به اطلاعات جنگ أفغانستان وانتقاد رسانه‌ها از کمبود منابع خبری از طریق خبرنگاری همراه می‌تواند حل شود و در جنگ عراق تلاش کرد دسترسی رسانه‌ها را به اطلاعات خبری جنگ تسهیل کند. قابل ذکر است که روزنامه نگاری همراه می‌تواند تا حدی روزنامه‌نگاری مستقل را نیز زیر سؤال ببرد. 

در خبرنگاری همراه یا Embedded Journalism خبرنگاران در همراهی با نظامیان می‌توانند دسترسی منحصر به فردی به خط مقدم جبهه و اطلاعات جنگی جغرافیای جنگ داشته باشند. این شیوه فرصت را مهیا می‌کند تا خبرنگاران گستردگی و چگونگی جنگ را بهتر در گزارش‌های شان مدنظر داشته باشند. 

از جمله انتقادهایی که متوجه روزنامه نگاری‌همراه است، این است که پنتاگون توانسته بود اطلاع رسانی جنگ عراق را تحت کنترل خود داشته باشد اما موفقیت آنچنانی که توقع می‌رفت به دست نیاورده بود. در زمان جنگ عراق تلفن های همراه، رسانه‌های اجتماعی، وبلاگ‌ها و شبکه‌های مستقل خبری در حال گسترش بودند و قابل مهار نبودند. قابل یادآوری است که در زمان جنگ ویتنام نیز رسانه‌ها در حال خصوصی‌سازی بودند و پوشش خبری جنگ توسط همین رسانه‌های خصوصی برای طرفین جنگ دردسر ساز شده بود.   

در حالی که همیشه اختلاف نظر بین روزنامه نگاران و مقامات نظامی برسر اطلاعات نظامی و موضوعات خبری دیگر مربوط به جنگ مطرح بوده است، برخی معتقدند که می‌توان ادعا کرد که تمام اطلاعات جنگ عراق به شکل فیلتر شده و مهندسی شده در اختیار خبرنگاران قرارگرفته است. 

ارقام دقیقی از تعداد خبرنگاران همراه در دست نیست اما آمار نشان می‌دهد که اضافه‌تر از۸۰۰ نفر به شکل روزنامه‌نگار همراه در کنار ارتش آمریکا در عراق و افغانستان فعالیت کرده‌اند. برخی گزارش‌ها حاکی از آن است که حدود ۵۰ نفر از خبرنگاران همراه جانشان را طی این جنگ از دست داده اند. در أفغانستان که یک طرف جنگ نیروهای ارتش افغانستان و ناتو بودند و طرف دیگر گروه‌های تروریستی، بارها خبرنگاران همراه متهم به طرفداری از یکی از طرفین جنگ شدند، مورد حمله و تهدید قرار گرفتند و حتی بازداشت شدند. چند تن از آنها هم به شکل مرموزی کشته شدند.  

روش کار خبرنگاران همراه

از آنجا که روزنامه‌نگاری همراه توسط وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا ایجاد شده، تعداد زیادی از خبرنگاران همراه نیز از رسانه‌های آمریکایی بوده اند، علی الخصوص رسانه‌هایی که علاقمند به تهیه و نشر اطلاعات از جریان جنگ بودند. این رسانه‌ها خبرنگارانشان را به وزارت دفاع آمریکا معرفی می‌کردند تا در همراهی با نظامیان عازم ساحه جنگ شوند.  

در بیشتر موارد یک تفاهمنامه بین خبرنگار همراه و مسئولین نظامی به امضا می‌رسد و یک رهنمود نیز در اختیار خبرنگاران همراه قرار داده می‌شود. در حالی که نظامیان مکلفند تا از جان خبرنگاران در برابر هر نوع خطر احتمالی محافظت کنند، خبرنگاران نیز مسئولیت دارند که اخبار و اطلاعاتی را که نظامیان در اختیارشان قرار می‌دهند بدون کم و کاست به مخاطبان منتقل کنند و در رسانه‌های اجتماعی منتشر کنند. 

نکاتی برای حفظ امنیت خبرنگاران همراه 

• موقعیت جغرافیایی برای امنیت‌تان اهمیت دارد، پس دقت کنید که محلی را که در آن مستقر می‌شوید و از آنجا کار می‌کنید، با دقت انتخاب کنید. 

• قبل از اعزام به ساحه در مورد گروه‌های مسلح فعال در منطقه تحقیق کنید تا شبه نظامی‌ها، نیروهای خیزش مردمی و نیروهای نظامی مختلف را تفکیک کرده بتوانید/بتوانید تفکیک کنید.  

• متوجه باشید که سرنوشت شما و نیروهای نظامی در ساحه جنگ باهم گره خورده است در نتیجه باید در خبررسانی دقت کنید، چرا که حتی ممکن است به آن متهم شوید که تحت تأثیر نیروهای نظامی قرار گرفته‌اید و در اطلاع رسانی بی‌طرف نبوده‌اید. 

• خود را برای مقابله با پیامدهای احتمالی کار خبرنگاری حرفه‌ای آماده کنید. فراموش نکنید که ممکن است برچسب‌هایی به ظن ارتباط داشتن با طرف‌های جنگ به شما زده شود، و حتی ممکن است مورد حمله یا بازرسی قرار بگیرید یا بازداشت شوید.  

• از پوشیدن یونیفورم نظامی و پوشیدن لباس های شبیه به نظامیان خودداری کنید. 

• همیشه کارت هویت و اسناد رسانه‌ای‌تان را همراه داشته باشید و کارت خبرنگاری‌تان را به شکلی نمایان به گردنتان آویزان کنید. 

• از وسایلتان حفاظت کنید و مواظب باشید که دوربین و پایه دوربینتان به شکل اسلحه به نظر نرسد. 

• از یاد نبرید که شما خبرنگارید و وظیفه‌تان اطلاع‌رسانی است و نقش شما مشاهده و گزارش از جنگ است نه مشارکت، قضاوت، یا تعریف و توصیف طرف‌های درگیر در میدان جنگ. هرگز اصول اخلاق حرفه‌ای خبرنگاری و معیارهای خبرنگاری را فراموش نکنید. 

تصویر از وبسایت روزنامه همشهری