رهنمود عمل برای پوشش خشونت‌های جنسی و جنسیتی

پس از جریان جهانی «می تو » یا «من هم» ابعاد گوناگون خشونت [جنسی] بر زنان و اقلیت‌های جنسی و جنسیتی به صورت گسترده و در سطی جهانی مطرح شد.

بهره‌کشی از نیروی کار زنان در محیط‌های عمومی و کاری، امری تازه نیست، اما جنبش «من هم» زمینه‌ی بی‌پیشنه‌ای برای روایت‌گری و بازتاب رسانه‌ای درباره‌ی یکی از گسترده‌ترین اشکال خشونت را در جهان میسر کرد و رؤیت‌پذیری بیشتری برای این آسیب اجتماعی فراهم کرد.

یافته‌های یک نظرسنجی که از سوی Stefanie K.Johnson, Ksenia Keplonger, Jesssica F.Kirk, و Liza Barnes در ویب‌سایت (HBR) منتشر شده است می‌گوید در یک بازه زمانی دو ساله، گزارش‌های آزار جنسی در محیط‌های کاری کاهش یافته است. در این گزارش که در سال ۲۰۱۹ به عنوان «آیا پس از جنبش من هم آزار جنسی در محیط کار کاهش یافته است؟» به نقش آموزش درباره‌ی مهار این خشونت‌ها اشاره شده است.

بدیهی‌ است که در پوشش موارد خشونت‌های جنسی و جنسیتی، نیاز است تا تعاریف دقیق و درستی از این پدیده و مصادیق متکثر آن به دست داد.

از این‌رو تولید منابع آموزشی چون رهنمود و دستورالعمل همواره در دستور کار نهادها و سازمان‌های معتبر رسانه‌ای و جهانی فعال در حوزه‌ی خبرنگاری بوده است. اقدامی که می‌تواند به خبرنگاران و اصحاب رسانه ــ که در مواردی ممکن است خود نیز متأثر از فرهنگ جنسیت‌زده درگیر کلیشه‌های ذهنی  باشند ــ کمک کند تا در پوشش اخبار و مسائل این حوزه رویکردی حرفه‌ای و اخلاقی اتخاذ کنند.

با این تفاسیر، بر اساس تعریف فدراسیون جهانی خبرنگاران (IFJ) آزار جنسی و جنسیتی به هر شکلی از رفتار ناخواسته‌ی کلامی، غیرکلامی و یا فیزیکی گفته می‌شود که معنا و ماهیتی جنسی دارد و به هدفی سودجویانه، خصمانه، تحقیربار و یا توهین‌‌آمیز به کار بسته می‌شود.

آن‌چه در این مطلب می‌خوانید عمده‌ترین نکات «رهنمود عمل»ی است که از سوی فدراسیون جهانی خبرنگاران (IFJ) برای پوشش این پدیده منتشر شده است.

۱ـ در پوشش دقیق خشونت‌های جنسی و جسیتی، مصادیق این خشونت‌ها را بر اساس تعاریف به‌روز، پذیرفته‌شده و معتبر جهانی و حقوقی‌ای چون اعلامیه‌ی رفع اشکال خشونت بر زنان (۱۹۹۳) سازمان ملل متحد شناسایی کنید.

این اعلامیه، نخستین و معتبرترین سند حقوقی بین‌المللی بشردوستانه است که به طور اختصاصی به مسئله‌ی خشونت‌های جنسی و جنسیتی پرداخته است. این سند شش ماده‌ای روز ۲۰ دسامبر سال ۱۹۹۳ میلادی در قطع‌نامه‌ی ۱۰۴/۴۸ مجمع عمومی سازمان ملل متحد تصویب شد.

۲ـ در پوشش خشونت‌های جنسی و جنسیتی از زبانی دقیق و بدون قضاوت استفاده کنید. برای نمونه، مواردی چون «تجاوز» و «تعرض جنسی» به هیچ وجه با «عمل جنسی» یکسان نیست.

یا در موردی دیگر، «قاچاق زنان» را نباید معادل «فحشا» و «تن‌فروشی» دانست. در بازتاب صحنه‌های شنیع و پرخشونت جنسی باید دقت کرد که همواره اعتدال وجود داشته باشد. زبان گزارش نباید حامل بار ارزشی باشد. گزارش باید از هرگونه پیشنهاد یا پیش‌زمینه‌‌ی ذهنی درباره‌ی احتمال قصور یا مسئولیت بازماندگان در تجربه‌ی خشونت‌های جنسی مبرا باشد.

۳ـ به دلیل بار سنگین معنایی، بازماندگان و آسیب‌دیدگان خشونت‌های جنسی و جنسیتی معمولاً از «قربانی» خوانده شدن اجتناب می‌کنند. استفاده ازاین توصیف، تنها در صورتی مجاز است که خود فرد آسیب‌دیده از آن استفاده کند. توصیه می‌شود در این موارد «بازمانده» یا «آسیب‌دیده» را به کار ببرید.

۴ـ در پوشش گزارش‌های حساس، همیشه تلاش کنید تا فضا را بر اساس ضرورت‌های بازماندگان مدیریت کنید. توصیه می‌شود که همیشه در انجام مصاحبه‌ها، محیط را امن، مصون و خصوصی نگه دارید. تجربه نشان داده است در صورتی که مصاحبه‌کننده یک زن باشد، نتیجه بهتر است.

از یاد نبرید که اولویت در پوشش رسانه‌ای خشونت‌های جنسی و جنسیتی باید پیش‌گیری از احتمال هرگونه آسیب‌بیشتر به بازمانده باشد. از این‌رو از هر اقدامی که به انگ‌زنی، تنزل جایگاه اجتماعی، سلامت روانی یا تغییر کیفیت زندگی فرد بیانجامد، باید خودداری شود.

۵ـ با فرد «آسیب‌دیده» یا «بازمانده» محترمانه رفتار کتید. به این من‍ظور، به تشخیص افراد برای ارائه‌ی جزئیات و اطلاعات و حریم خصوصی آنان احترام بگذارید.

فراموش نکنید که بازماندگان همیشه این حق را دارند که در هر زمان از پاسخ دادن به هر پرسشی که از پاسخ دادن به آن حس خوبی ندارند، بر اساس صلاح‌دید و تشخیص خودشان خودداری کنند. به عنوان خبرنگار باید فضایی را ایجاد کنید تا بازماندگان اطمینان حاصل کنند که در صورت تمایل یا نیاز می‌تواند به شما دسترسی داشته باشد.

۶ـ  موارد و مصداق‌های خشونت‌های جنسی و جنسیتی را همیشه در قالب اجتماعی‌ای که این خشونت‌ها در آن رخ می‌دهند، مطرح کنید.

مخاطب باید از تصویر بزرگ‌تر در این زمینه نیز مطلع شود. با روشن کردن پیشینه و پس‌زمینه‌های اجتماعی خشونت‌های جنسی و جنسیتی باعث افزایش درک و آگاهی عمیق‌تر درباره مصادیق و جلوه‌های گوناگون خشونت‌های جنسی شوید.

به این منطور توصیه می‌شود که جویای نظرهای کارشناسانه باشید. فراموش نکنید که رسانه‌ها باید از عادی‌سازی و بازتولید خشونت در هر سطحی پیش‌گیری کنند. این رویکرد هم‌چنان می‌تواند در بسیاری موارد از اعتباردهی به افسانه‌ها و کلیشه‌هایی که درباره‌ی خشونت جنسی رایج است نیز جلوگیری کند.

۷ـ  تمام ماجرا را بازتاب دهید. از برجسته کردن جنبه‌های احساسی و تمرکز بر ابعاد اندوهبار یا عاطفی مسئله خودداری کنید. فراموش نکنید که خشونت‌های جنسی و جنسیتی امتداد دیگر اشکال مهم، مکرر و مستمر خشونت در متن اجتماع مورد نظر است.

۸ـ بر اساس اصل رازداری عمل کنید. پیروی از عرف اخلاقی در کار رسانه امری حیاتی است. در پوشش موارد خشونت‌های جنسی و جنسیتی از انتشار اطلاعات یا جزئیاتی که منجر به شناسایی اماکن، افشای هویت و دیگر مواردی که مصونیت یا موقعیت بازمانده یا شاهدان با خطر روبرور می‌کند، اجتناب کنید.

رعایت این اصل، به‌ویژه زمانی اهمیت پیدا می‌کند که عاملان خشونت، از مسئولان و مقامات قدرتمند محلی یا دولتی باشند و امکان شناسایی و پیگیری افراد را داشته باشند.

۹ـ برای جمع‌آوری مستندات و اطلاعات، همواره به منابع بومی و محلی مراجعه کنید. یکی از شیوه‌های سودمند در پوشش گزارش‌های خشونت‌ جنسی و جنسیتی پرس‌وجو از کارشناسان، کنش‌گران و سازمان‌های محلی فعال در حوزه‌ی زنان و خشونت‌ جنسیتی است.

برای سهولت بیشتر خود را با محیط‌ و متن فرهنگی و اجتماعی مورد نظر آشنا کنید. از قرار گرفتن در موقعیت‌هایی که به حساسیت‌های عرفی و بومی دامن‌ می‌زند یا باعث ایجاد حس شرم، خشم یا خصم می‌شود، اجتناب کنید.

از یاد نبرید: موفقیت شما به عنوان خبرنگار در مستندسازی و پوشش موضوعاتی از این دست، به میزان انطباق‌پذیری شما در محیط و احترام گذاشتن به ارزش‌ها و فضیلت‌های اخلاق خبرنگاری وابسته است.

۱۰ـ در ارائه و گردش اطلاعات مفید، کوشا باشید. گزارش‌هایی که شامل اطلاعات به‌روز و معتبر، مانند جزئیات راه‌های تماس با سازمان‌ها و نهادهای حامی محلی است، همیشه سودمند است. این اطلاعات خاصه برای شاهدان، بازماندگان، خانواده‌ و دوستان آنان و نیز افراد آسیب‌پذیر و در معرض خشونت‌های جنسی و جنسیتی می‌تواند حیاتی و مهم باشد.

تصویراز blogpo.ir

زهرا موسوی خبرنگار آزاد و پژوهشگر اجتماعی است.