در اوایل ماه فوریه (اواسط بهمن ۱۴۰۲)، گزارش شد که چند خبرنگار رسانه فردای اقتصاد در ایران چندین ساعت در محل کار خود حبس شدهاند. قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران فردای حبس این خبرنگاران اعلام کرد که حبس آنها به فعالیت‌های خبرنگاری و رسانه‌ای ارتباطی نداشته است و «اتهامات» آنها در حوزه دیگری در حال بررسی است. اما گزارش شده که مهدی افشارنیک، یکی از خبرنگاران بازداشت‌شده در جریان این رویداد، همچنان در بازداشت است و بدون حق داشتن وکیل و ملاقات، در بلاتکلیفی به‌سر می‌برد.
خبرنگاران در ایران طی چند دهه اخیر، به‌خصوص در سال‌های اخیر و در جریان اعتراضات سراسری، با برخوردهای سرکوب‌گرانه شدیدی از سوی دولت ایران مواجه بوده‌اند.
نیلوفر حامدی، خبرنگار روزنامه شرق که خبر بستری شدن و جان باختن مهسا امینی را منتشر کرده بود و و الهه محمدی، خبرنگار روزنامه هم‌میهن که از مراسم خاک‌سپاری مهسا گزارش تهیه کرده بود، ۱۷ ماه در بازداشت به‌سر بردند و در دی ماه با قرار وثیقه موقتاً آزاد شدند.
اتهام این دو خبرنگار «همکاری با دولت متخاصم آمریکا، اجتماع و تبانی برای ارتکاب جرم بر ضد امنیت کشور و فعالیت تبلیغی علیه نظام جمهوری اسلامی» بود. پس از آزادی آنها، خبرگزاری ایسنا نوشت: «در پی آزادی این دو نفر با قرار وثیقه، با وجود این پیش‌فرض اشتباه که آنها به اتهام جاسوسی در زندان بوده‌اند این سوال و ابهام حقوقی مطرح شده است که چطور دو جاسوس با قید وثیقه آزاد شدهاند؟»
شاید این دو مطرح‌ترین خبرنگاران بازداشتی در پی اعتراضات جنبش زن، زندگی، آزادی در ایران بودند، اما تنها خبرنگاران بازداشتی نبودند.
بيشتر بخوانید: چالش‌ها و محدودیت‌های زنان خبرنگار در کشورهای منطقه
نهادهای خبرنگاری ایران گفته‌اند که در جریان این اعتراضات نزدیک به صد خبرنگار بازداشت شدهاند.
برخی از رسانه‌های ایران، نام‌های بسیاری از خبرنگاران بازداشتی را اعلام کرده بودند.
در شاخص جهانی آزادی مطبوعات در سال ۲۰۲۳ که سازمان گزارش‌گران بدون مرز منتشر کرده، ایران در جایگاه ۱۷۷ جهانی قرار دارد. این سازمان نوشته است که پس از اعتراضات به مرگ مهسا امینی، «ایران جایگاه خود را به عنوان یکی از سرکوب‌کننده‌ترین کشورهای جهان از نظر آزادی مطبوعات، تقویت کرده است.»
بيشتر بخوانید: استفاده معترضان ایرانی از تیک‌تاک برای دور زدن سانسور دولتی
همچنین در گذشته بارها شاهد بوده‌ایم که پس از افشاگری‌های خبرنگاران در باره قضایای فساد مالی، خبرنگار، بازداشت شده و یا با برخورد قضایی مواجه شده؛ به‌جای آن که به فرد متهم به فساد رسیدگی شود.
همه اینها، نشانگر نبود امنیت شغلی برای خبرنگاران در ایران است.
درآمد اندک خبرنگاران در ایران
خبرنگاران ایرانی نه تنها با درآمد اندک کار می‌کنند و از نبود بیمه رنج می‌برند، بلکه از امنیت فیزیکی و روحی هم برخوردار نیستند و با هر گزارشی که به هر دلیلی، به کام حاکمان خوش نیاید، با خطر بازداشت مواجه می‌شوند.
بر اساس سنجش وب‌سایت ایران سلری، میانگین حقوق دریافتی خبرنگاران در سراسر ایران ۵،۳ میلیون تومان و در تهران ۹،۹ میلیون تومان است. با توجه به نرخ تورم و گرانی‌ها، می‌توان نتیجه گرفت که خبرنگاری در میان شغل‌های کم‌درآمد و در بهترین حالت، درآمد متوسط قرار دارد. اگر شاخص آزادی مطبوعات و امنیت شغلی را در نظر بگیریم، دستمزد خبرنگاران، هیچ‌گاه کفاف زحمات و نیازهای آنها را نداده است.
همین وب‌سایت، میانگین دستمزد نگهبانی/حراست را در ایران ۴ میلیون و در تهران ۹ میلیون تومان برآورد کرده است.
درآمد اندک و نبود آزادی مطبوعات از سال‌ها به این سو باعث شده که تعداد زیادی از خبرنگاران، با ترک عرضه خبرنگاری، به شغل‌های دیگر روی بیاورند.
در چنین شرایطی، کار خبرنگاران ایران همان‌قدر که دشوار است، قابل ستایش نیز است.
با وجود تمام محدودیت‌ها، خبرنگاران ایرانی مهمترین اخبار این کشور را به گوش مردم ایران و جهانیان رسانده‌اند و مسئولیت خود را ادا کرده‌اند.
شجاعت، تعهد و مسئولیت‌پذیری خبرنگاران ایرانی باعث شده که علی رغم تمام فشارها، اخبار ایران پنهان نماند.
روزنامه‌نگاری و خبرنگاری در ایران سابقه‌ای کم‌تر از دو قرن دارد. اولین روزنامه در ایران در دهه ۱۲۸۰ خورشیدی در زمان قاجار منتشر شد. عرصه خبرنگاری در ایران، در طول تاریخ فراز و نشیب‌های زیادی را تجربه کرده است، اما نقش و عملکرد خبرنگاران و روزنامه‌نگاران در نزدیک به نیم قرن اخیر، به علت فشارها و مشکلاتی که با آنها مواجهند، شاید بیشتر از دیگر دوره‌ها، در یادها بماند. شاید تلخ‌ترین بخش این حکایت، این باشد که نمی‌توان پیش‌بینی کرد که خبرنگاران ایرانی چه زمانی به حقوق خود دست خواهند یافت و از آزادی مطبوعات، امنیت شغلی و درآمد خوب برخوردار خواهند شد.
تصویر: الهه محمدی و نيلوفر حامدی، دی‌ماه ۱۴۰۲، پس از آزادی از بازداشت. این دو خبرنگار روز ۲۴ دی ۱۴۰۲ به قید وثیقه به طور موقت از زندان أزاد شدند. تصویر از وکلاپرس
مقالات بیشتری نوشته
