شبکه بین المللی روزنامه نگاران با دبرا کمبل، روزنامه نگار آزاد و نویسنده کتاب "این مکان پرحرارت" که روایتی از اختلاف اسرائیل و فلسطینی هاست، مصاحبه ای اختصاصی داشته است. خانم کمبل که در دانشگاه بریتیش کلمبیا تدریس می کند، در گفتگو با آی جی نت گرایش ها نوظهور در روزنامه نگاری، چند رسانه ای شدن این حرفه و نیز آینده روزنامه نگاری و روزنامه نگاران را بررسی می کند.
گزارش های دبرا کمبل در نشریات و روزنامه های مختلفی از جمله اکونومیست، نیو ساینتیست، مجله مز، گاردین و تایمز آسیا چاپ شده است. او اخیرا پس از دو ماه زندگی با پناهندگان عراقی، گزارشی مفصلی را درباره آنها در مجله آمریکایی هارپر منتشر کرد. دبرا کمبل در ظرف هفت سال گذشته درباره بخش های حساس و پرتنش خاورمیانه، از ایران تا فلسطین، قلم زده است.
بخش هایی از مصاحبه وی با آی جی نت به شرح زیر است:
آی جی نت: امروزه چه گرایش های نوظهور مهمی در عرصه روزنامه نگاری پدید آمده است؟ این گرایش ها چگونه حرفه روزنامه نگاری را متحول می کند؟
دبرا کمبل: روزنامه نگاری در حال حاضر با بحران مواجه است. اگر این حرفه را مانند موجودی فرض کنیم، این موجود از آینده اش به روشنی خبر ندارد اما می داند که اصول و قواعدی که بر اساس آنها در گذشته فعالیت می کرده، شکسته شده است. خیلی صریح بگویم، این قضیه بیشتر بر می گردد به مساله مالی. این روزها دیگر چه کسی تمایل دارد که برای دریافت اطلاعات و خبر پول بپردازد، در حالی که می تواند آنرا در اینترنت بطور رایگان دریافت کند؟ درآمدی که رسانه ها زمانی از طریق آگهی های تبلیغاتی بدست می آوردند کجاست؟ بنابراین مدل سنتی تجاری که زمانی روزنامه نگاری بر آن استوار بود دیگر کاربرد ندارد. مردم بیش از همیشه درصدد دستیابی به اخبار هستند، فقط نمی خواهند برای آن پول پرداخت کنند.
از طرف دیگر، گسترش اینترنت موجب شده است که مدل های جدید ارتباطاتی پا به عرضه وجود بگذارد، به طوری که امروزه بعضی از وبلاگ نویس ها فعالیت روزنامه نگاری عالی انجام می دهند. به طور نمونه، افراد دانشگاهی مانند جون کول در وبلاگ خود درباره اوضاع خاورمیانه تحلیل هایی ارائه می کنند که از آثار بسیاری ازروزنامه نگاران بهتر است. اما در هر حال، برای روزنامه نگاری که در محل رویداد حاضر می شود تا از نزدیک و به طور حرفه ای به تهیه گزارش درباره موضوع مورد نظر بپردازد جایگزینی وجود ندارد. من به تازگی برای تهیه یک گزارش ویژه با یکی از مدیران بخش روابط عمومی گروه بین المللی بحران مصاحبه کردم. او نگران بود که بدون روزنامه نگاران مطلع و حرفه ای که به نقاط دورافتاده می روند و در محل، کار خبری می کنند، گروه طرفدار صلح او هیچ خبری از جنگ های در مقیاس کوچک دریافت نخواهد کرد. به همین خاطر می توان گفت که "روزنامه نگاری شهروندی به دندان پزشکی شهروندی شباهت دارد."
من با مدیر گروه بین المللی بحران را در رابطه با گزارش "منفورترین نام در عرصه خبررسانی" (در جهان غرب) صحبت کردم. این گزارش درباره شبکه الجزیره انگلیسی است که قصد دارد به بزرگ ترین شبکه خبری تلویزیونی بین المللی تبدیل شود. دامنه نفوذ الجزیره در حال گسترش است زیرا شبکه های دیگر فعالیت خودشان را کم کرده اند و به بسیاری از نقاط خبرنگاری اعزام نمی کنند. در نتیجه این روزها، در بخش های وسیعی از جهان به هیچ وجه کار روزنامه نگاری بین المللی انجام نمی شود.
تونی برمان، مدیر الجزیره انگلیسی به من گفت: "شبکه های عمده آمریکایی بیشتر دفاتر خارجی خود را تعطیل کرده اند. آنها الان فقط در لندن فعال هستند. حتی سی ان ان فعالیت هایش را کاهش داده است. به خاطر دارم که در دهه 1980 وقتی که رخدادهای بین المللی را پوشش می دادم شمار زیادی از روزنامه نگاران آمریکایی، پرسنل خبری و سردبیران آنها حاضر می شدند. اما در حال حاضر تعداد خبرنگاران و پرسنل اعزامی الجزیره به تنهایی بیشتر از مجموع پرسنل اعزامی همه این شبکه هاست." در این مدل خبری متفاوت، یک کشور ثروتمند خاورمیانه (قطر) هزینه های یک شبکه را تامین می کند. البته روشن است که مدل الجزیره در کشورهای دیگر امکان پذیر نیست.
آی جی نت: این روزها انتظار مردم از روزنامه نگاران چیست؟
دبرا کمبل: به نظر من افرادی که می خواهند که روزنامه نگاری "واقعی" بکنند – یعنی از بازنویسی بیانیه های رسمی یا تکرار موضوع های جنجالی نامفهوم به عنوان گزارش فراتر بروند – باید از این پس خود مخارج کارشان تامین بکنند. درغیر این صورت روزنامه نگاری "واقعی" مورد نظر آنها محقق نخواهد شد.
آی جی نت: روزنامه نامه نگاری آزاد چه می شود؟ آیا این امید وجود دارد که سازمان های خبری بزرگ برای گزارش های خوب این روزنامه نگاران پول خرج کنند؟
دبرا کمبل: چند سال پیش با سیمور هرش ملاقاتی داشتم. هرش یکی از بزرگ ترین روزنامه نگاران آزاد به شمار می آید و هنوز هم در سن هفتاد و چند سالگی رونامه نگار آزاد باقی مانده است. زمانی که او در جریان جنگ ویتنام کشتار غیرنظامیان در مای لای را افشا کرد، ابتدا هیچ رسانه ای خبرش را چاپ نمی کرد. خبر وی به اندازه ای داغ بود که کسی نمی خواست به آن دست بزند. سیمور هرش از یک دوست خواست که خود را خبرنگار خبرگزاری معرفی کند و گزارش او را به همه روزنامه ها بفرستد. در نهایت چند روزنامه خبر را چاپ کردند. بنابراین باید ابتکار بخرج دارد. بله، هنوز هم بعضی از رسانه ها برای گزارش های با کیفیت بالا پول خوبی پرداخت می کنند، منتهی تعداد چنین رسانه هایی نسبت به گذشته کمتر شده است. در عین حال، شرایط برای انجام روزنامه نگاری کاوشگرانه سخت تر شده است. کسی که مجبور باشد مانند سیمور هرش ماه ها درباره یک گزارش کار کند، احتمالا زمان زیادی را صرف می کند که در ازای آن پولی دریافت نخواهد کرد. فکر می کنم چاپ آثار کاوشگرانه طولانی در قالب کتاب از چاپ آنها در روزنامه ها، آینده روشن تری داشته باشد.
آی جی نت: در دانشکده های روزنامه نگاری این گرایش بوجود آمده که هر روزنامه نگار باید توانایی فعالیت در قالب چند رسانه را داشته باشد یا حداقل مبانی مهارت های چند رسانه ای را یاد بگیرد. این امر در عمل چه پیامدهایی خواهد داشت و چگونه بر کار روزنامه نگاران تاثیری می گذارد؟
دبرا کمبل: گرایش به این سمت پیش می رود که روزنامه نگاران را طوری آموزش دهند که توانایی هر کار خبری داشته باشند. این گرایش به سود گروه خاصی از روزنامه نگاران خواهد بود: گروهی که بتواند 12 کار متفاوت را هم زمان انجام دهد. اگر بتوانید این گونه کار کنید عالی خواهد بود. روزنامه نگاران باید بتوانند که در بیش از یک نوع رسانه فعالیت داشته باشند تا با طیف گسترده تری از مخاطبان ارتباط برقرار کنند. من خودم به قالب گزارش های طولانی روایت مانند علاقه دارم، هرچند گزارش های مستند برای رادیو هم ساخته ام یا عکس هم گرفته ام که در کنار آثارم چاپ شود. اما نمی خواهم با هر موقعیتی که روبرو شدم از دوربین فیلمبرداری هم استفاده کنم به خصوص که در کارم فرهنگ های مختلف را آن هم در مناطق جنگی بررسی می کنم و استفاده از دوربین فیلمبرداری خطرناک خواهد بود. نگرانی ام این است که انجام کارهای فنی مختلف در آن واحد، به پوشش خبری مصنوعی منجر شود.
آی جی نت: چطور این رویه می تواند باعث مصنوعی شدن گزارش ها شود؟
دبرا کمبل: شاید نگرانی ام به خاطر این باشد که سعی می کنم درک کنم چرا تا این حد کیفیت پوشش خبری مصنوعی شده است. آیا فردی که به عنوان روزنامه نگار برای تهیه خبر اعزام شده بیشتر در امور فنی تبحر دارد و روزنامه نگار واقعی نیست؟ یا به خاطر این است که این شخص به جای اینکه بر محتوای گزارش یا اظهارت سوژه گزارش تمرکز کند، درگیر تجهیزاتش و تنظیم نور و صداست؟ می خواهم بدانم که چرا این قدر در ازای گزارش هایی که توسط سازمان های روابط عمومی اشاعه یافته اند یا درباره افراد مشهور بوده، یا براساس ترس واهی و جنجال های ساختگی نوشته شده اند، این قدر آثار روزنامه نگاری جدی کم داریم؟
البته تا حدی این وضع به کمبود بودجه، ضرب الاجل های کوتاه چاپ خبر و کاهش قابل ملاحظه روزنامه نگاران حرفه ای که به سبب دستمزد بالا بیکار شده اند ارتباط دارد. "روزنامه نگاران" جوانی را می شناسم که به من می گویند هر روز مجبورند دو تا سه بیانیه رسمی را به عنوان خبر بازنویسی و با چند کارشناس تماس تلفنی بگیرند تا بخش هایی از نظرات آنها را به عنوان نظر کارشناس در متن گزارش درج کنند. این رویه کاری مثل کار کردن در کارخانه های است که در داستان های نویسنده بریتانیایی چارلز دیکنز توصیف شده است، نه روزنامه نگاری.
آی جی نت: شما به کسی که می خواهد برای ورود به دانشکده روزنامه نگاری درخواست بدهد درباره شرایط دشواری که توصیف کردید چه می گویید؟
دبرا کمبل: روندی که به آن اشاره کردم روزنامه نگاری نیست، کار سطح پائین است. این رویه به گروه های با منافع خاص، سازمان هایی که بیانیه های رسمی را تدوین می کنند، موسسه های تحقیقاتی را اداره و کنفرانس های خبری را برگزار می کنند اجازه می دهد که جریان اطلاعات را کنترل کنند. مطالعاتی که درباره روزنامه نگاری در بریتانیا، آمریکا و کانادا انجام شده است نشان می دهد که بین 80 تا 90 درصد گزارش های خبری از سازمان های روابط عمومی نشات می گیرد. به عبارت دیگر، منشاء آنها کنفرانس های خبری یا بیانیه های رسمی بوده است. در 10 تا 20 درصد از این گزارش ها، روزنامه نگاران واقعا فعالیت های خارج از دفتر کار کرده و خود سوژه مورد نظر را پیدا کرده اند. باید در نظر داشت که چند تا از همین 10 تا 20 درصد گزارش ها به اندازه ای می تواند جدی باشد که به ما برای شناخت بهتر دنیا و هدایت مسیر زندگی کمک می کند؟
به قول توبی یانگ، نویسنده کتاب "چطور دوستان خود را از دست بدهید و مردم را از خود برانید" که در آن به دوره کاری اش در مجله ونیتی فیر می پردازد، هر شخص که در این مقطع وارد عرضه روزنامه نگاری می شود یا دیوانه است یا عاشق و احتمالا هر دو. این نقل قول شاید خنده دار به نظر برسد، اما مشکل می شود صحت آنرا انکار کرد.
اگر می خواهید که وارد عرصه روزنامه نگاری شود باید آن را به حرفه و پیشه خود تبدیل کنید. روزنامه نگاری نوعی ماموریت است، باید برای شما معنی و مفهوم شخصی داشته باشد. شما باید درزمینه هایی که برایتان مهم است به شدت فعالیت کنید. این امر امکان پذیر است زیرا من و دیگران این کار را کرده ایم. انتظارنداشته باشید این کار آسان باشد و باید آماده باشید که مدت ها پست دائم روزنامه نگاری با درآمدی بالا بدست نیاورید. باید اطمینان حاصل کنید کاری که انجام می دهید برای شما مهم است. به همین خاطر است که روزنامه نگاری آزاد بهترین و شاید تنها گزینه است زیرا بسیاری از روزنامه نگارانی که در گذشته بطوردائم برای موسسه رسانه ای کار می کردند و از تجربه بالایی برخوردارند در حال حاضر بیکارند. مدل فعالیت در عرصه خبری در حال تغییر است اما شما می توانید آینده را از آن خود کنید. سعی کنید که با والدین خود زندگی یا با همسری ثروتمند ازدواج کنید ( البته این حرف تا حدی شوخی بود).
بهترین روزنامه نگارانی که می شناسم بطور خودجوش وارد عمل شده اند. اغلب بدون اینکه ماموریتی به آنها محول شده باشد، موضوع های مورد نظر خود را دنبال می کنند. اگر مثل من در پی روزنامه نگاری بین المللی هستند، در بسیاری از مواقع به کشورهایی با شرایط زندگی دشوار رفته و آثاری را خلق کرده اند که مورد نیاز و علاقه دیگران بوده است. این روزنامه نگاران منتظر آن نشده اند که که از سوی کسی به خارج اعزام شوند.
آی جی نت: آیا شما می گوید که روزنامه نگاری را فراموش کنید و اگر می توانید در رشته بازرگانی تحصیل کنید؟ آیا این نظر درست است؟
دبرا کمبل: فکر می کنم که در حال حاضر آینده ورود به دانشکده بازرگانی و دانشکده روزنامه نگاری چندان فرقی با هم ندارد. آینده صنایع و بخش های مختلف بسیار مبهم است. اما انتظارات شما باید بر اساس واقعیت ها باشد و باید آماده فداکاری باشید. مگر اینکه پدر شما صاحب شرکت رسانه ای بزرگی باشد که خیلی سریع کار روزنامه نگاری با درآمد 70 هزار دلار در سال بدست آورید. شما احتمالا برای چند سال کاری با درآمد ثابت پیدا نخواهید کرد. مگر این که بسیار فعال و خوش شانس باشید، در غیر این صورت باید کار جانبی دیگری داشته باشید تا فعالیت های روزنامه نگاری مورد نظرتان را به نحو خوبی انجام دهید. اما بر اساس تجربه من، هیچ کار دیگری به اندازه روزنامه نگاری واقعی موجب رضایت خاطر نمی شود. این بهترین زندگی است که می توانم تصور آنرا داشته باشم.