راستی‌آزمایی در روزنامه‌نگاری؛ روایت زنان افغانستان (بخش دوم)

در بخش دوم این مطلب، برخی ملاحظاتی را یادآور می‌شوم که باور دارم برای راستی‌آزمایی مؤثر در روزنامه‌نگاری، برای زنان افغانستان می‌تواند مفید باشد:

۱. تنوع بخشیدن به منابع

 اطمینان حاصل شود که طیف متنوعی از صداها در روایت گنجانده شده است. تمرکز، بر تقویت داستان‌ها وروایت‌های مستقیم خود زنان افغان باشد و آنها اجازه بیان تجربیات شخصی و زیسته خود را داشته باشند. از تکیه بر یک دیدگاه واحد که ممکن است کلیشه‌ها را تداوم بخشد، خودداری شود.

۲. متنی کردن روایت‌ها

زمینه تاریخی و فرهنگی برای روایت‌ها فراهم شود تا از سوء تعبیر جلوگیری شود. زنان افغانستان همگن نیستند. تجربیات آنها بر اساس عواملی مانند موقعیت مکانی (حاشیه-مرکز)، وضعیت اجتماعی-اقتصادی، قومیت و تحصیلات، متفاوت است. متن‌سازی روایت‌ها به خنثی کردن مفهوم روایت یکپارچه‌ی «قربانی» کمک می‌کند.

۳. درگیر کردن بیشتر (تعامل و همکاری بیشتر با) روزنامه‌نگاران محلی

با روزنامه‌نگاران محلی که درک دقیقی از چشم انداز سیاسی-اجتماعی دارند، همکاری شود. بینش آنها می‌تواند به تهیه گزارش دقیق‌تر کمک کند و به مقابله با تحریف روایت‌ها توسط نهادهای ذی‌نفع و تحریف‌کننده داخلی و خارجی نیز کمک کند.

۴. بررسی آمار و ادعاها

آمار و ادعاهای ارائه شده در گزارش‌ها باید با دقت زیادی بررسی شود. برای اطمینان از صحت، داده‌ها از طریق منابع معتبر تأیید شود. آمارهای گمراه‌کننده می‌تواند کلیشه‌های مضر را تداوم بخشد و افکار عمومی را به نادرست، اطلاع رسانی کند.

در حال حاضر، سازمان‌های معتبر جهانی چون سازمان ملل متحد برای زنان و یونیسف، تا حد بیشتری می‌توانند مستقل‌ عمل کنند و با تأثیرپذیری کمتری از تهدید و سانسور حاکمان، آمار و ارقام تهیه کنند. می‌توان از داده‌های آنان استفاده کرد.

۵. انگیزه‌های سؤال

لازم است انگیزه‌های پشت برخی روایات در نظر گرفته شود. اگر به نظر می‌رسد که داستان‌ها به‌جای تعهد به بازنمایی واقعی، توسط یک دستور کار خاص هدایت می‌شوند، تحقیق و تعمق بیشتری صورت گیرد. این به تمایز بین نگرانی واقعی برای حقوق زنان افغانستان و روایت‌های بالقوه استثمارگر کمک می‌کند.

۶. هیجان‌گرایی راستی‌آزمایی

از احساسات‌گرایی که ممکن است واقعیت زندگی زنان افغان را تحریف کند، اجتناب شود. سرفصل‌های هیجان‌انگیز باید با تأمل بیشتری بررسی شود و اطمینان حاصل شود که داستان‌ها به شیوه‌ای متعادل ارائه می‌شوند که پیچیدگی‌های موضوعات مورد بحث را هم منعکس می‌کند.

۷. روایات مثبت، ترویج و تقویت شود

بهتر است فعالانه روایت‌های مثبتی که تاب‌آوری، دستاوردها و عاملیت زنان افغان، به خصوص مبارزات شجاعانه، مطالبه‌گری و حق‌خواهی آنها را برجسته می‌کند، به تصویر کشیده و تقویت شوند. روایات مثبت با روایت قربانی بودن محض مقابله می‌کند و تصویر جامع‌تری از زندگی زنان افغانستان را به نمایش می‌گذارد.

گزارش‌هایی که به دور از کلیشه‌ها از زنان افغانستان و مبارزات آنان تهیه شود، تعهد اخلاقی هر روزنامه‌نگار افغانستانی است که دغدغه آزادی و برابری دارد.

تصویر از وبسایت روزنامه هشت صبح افغانستان