با انتشار اخبار جعلی و اطلاعات غلط در سراسر جهان، خبرنگاران همه‌ی کشورها در تلاش برای یافتن راه حلی در خصوص این مشکل هستند.
کمتر جایی به اندازه‌ی اوکراین این نوع مشکلات را از سال ۲۰۱۴ تاکنون تجربه کرده است. در نتیجه، حکایت‌های سه و نیم میلیون شهروندی که در میانه‌ی آتش جنگ گرفتار شده اند، یا مفقود شده یا تحریف شده است.
Alisa Sopova آلیسا سوپووا، خبرنگاری از دونتسک، طی چهار سال اخیر تلاش کرده تا این موضوعات را مکتوب کند. از زمان آغاز تنش در اوکراین شرقی، سوپووا کارش را به عنوان خبرنگار آزاد آغاز کرد و اکنون در مرکز دیویس دانشگاه هاروارد به عنوان پژوهشگر مهمان فعال است و تمرکزش بر تبلیغات و اخبار جعلی است.
گفت‌وگوی آی جی نت را با او اینجا می خوانید:
آی جی نت: وضعیت کنونی آزادی مطبوعات را در اوکراین چگونه توصیف می کنید؟
سوپووا:
در اوکراین، رسانه‌های پیشروی هستند که به موضوعاتی جدی از قبیل ارتشاء و تنش در شرق اوکراین می پردازند. مخاطبان‌شان محدود به جمعیت‌های شهرنشین و تحصیلکرده‌ی طبقه متوسط است. بقیه‌‌‌ی جمعیت، اغلب به سرگرمی و بررسی موضوعات ساده و غیرپیچیده مشغول است.
تنش در دنبس چالش بزرگی پیش روی خبرنگاری در اوکراین گذاشته، و متاسفانه ما با آن به خوبی برخورد نکرده‌ایم. خبرنگاران اوکراینی در برابر حمله‌ی اطلاعاتی روسیه، راه دفاعی بهتری ندارند مگر آن‌چه «سربازان وطن دوست اطلاعات که برای دفاع از اوکراین می کوشند»، نامیده اند. جمعیت عادی مردم ساکن مناطق پرتنش، که از نقض حقوق بشر زجر می کشند، نادیده گرفته می شوند یا گاه حتی به عنوان موجودات مشکوکی تلقی می شوند که به دشمن کمک می کنند.
با این وصف، هنوز برای رسانه‌های مستقل دارای برنامه‌هایی با کیفیت بالا جا هست و محبوب‌ترین آن‌ها Hromadske TV است. اغلب آن‌ها از جمله همین تلویزیون، بودجه‌های محدود و فرصت‌های اندکی دارند، چون موضوعاتی را پوشش می دهند که بسیاری آن‌ها را انکار می کنند. تاسیس و اداره‌ی رسانه‌ی مستقل در اوکراین دشوار است، چون اصولا اداره‌ی هر نوع کار آزاد یا تجارتی در اوکراین مشکل بزرگی است.
رسانه‌های مستقل اوکراین چگونه با تهدیدها برخورد می کنند؟
تلاش برای جلب توجه عمومی، به ویژه وقتی همکاران‌شان تهدید می شوند یا آزار می بینند. اما اگر خبرنگار مورد آزار از جبهه‌ی مقابل باشد، این کار ممکن است برای او انجام نشود.
در بهار سال ۲۰۱۶، وزارت کشور اوکراین فهرستی را از خبرنگارانی منتشر کرد که به گفته‌ی وزارتخانه «با تروریست‌ها همکاری داشته اند.» شمار زیادی از خبرنگاران مستقل به وزارت کشور نامه‌ی اعتراض آمیز نوشتند و گفتند که با محتوای آن فهرست و تبلیغات وزارتخانه موافق نیستند. اما آن نامه اثر چندانی نداشت.
ولی آن‌چه به ما کمک می کند و ما بابت آن ممنون هستیم، نهادهای غیرانتفاعی و کمک‌ها و راهنمایی‌‌های‌شان برای حفظ امنیت جانی ماست.
فکر می کنید خبرنگاران دیگر نقاط جهان چه بتوانند از خبرنگاران اوکراینی بیاموزند؟
در سال ۲۰۱۴، بسیاری از خبرنگاران در اوکراین با خطر واقعی مرگ مواجه شدند. خود من چندین بار از مرگ نجات پیدا کردم، که مثل معجزه بود. اما اینجا در آمریکا از خبرنگاران می شنوم که از این که رییس جمهوری این کشور از آن‌ها به بدی یاد می کنند، ناراحت می شوند و احساس خطر می کنند. به نظر من این‌ها، خطر واقعی نیست. چه اهمیتی دارد که چه کسی چه چیزی درباره‌ی شما می گوید؟ من از آن‌ها دعوت می کنم که به مناطق واقعا خطرناک بروند و از نزدیک خطرات را ببینند تا بدانند که آن‌چه با آن مواجهند، خطر نیست.
خبرنگاران اوکراینی چگونه می توانند با اخبار جعلی مبارزه کنند و بر این بحران غلبه کنند؟
در اغلب موارد، مبارزه با اخبار جعلی روسیه میسر نیست و رسانه‌های اوکراین هم مملو از اطلاعات غلط یا ساختگی است. جریان مبارزه با اطلاعات جعلی که در غرب شهرت یافته و محبوب شده است، شاید به نحوی با این بحران مبارزه کند، اما در اوکراین کارآمد نخواهد بود. اوکراینی‌ها پاسخی برای این پرسش ندارند که چگونه می توانند بر این بحران غلبه کنند و کلافه‌تر از غربیان هستند.
لازمه‌ی پوشش خبری بین‌المللی جهان روس زبان به شیوه‌ی که از سرخط‌های هیجانی خبر دور شود و به سمت پوشش خبری برود که زندگی روزمره‌ی مردم را به نحو واقعی و درست، پوشش دهد، چیست؟
اگر رسانه‌های بین‌المللی همکاری نزدیک‌تری با خبرنگاران محلی داشته باشند و آن‌ها را به عنوان نویسنده استخدام کنند، مفید خواهد بود.
با این وصف، باید متوجه باشیم که منابع محلی ممکن است مغرض باشند که نمونه‌ی آن را در جنگ سوریه دیده‌ام. پیشنهاد من همکاری نزدیک‌تر با محلی‌هاست اما تنها آن‌ها که ما معتقدیم آدم‌های خوب و قابل اعتمادی هستند و بر موضوعات و ارزش‌های جهانی انسانی اعتقاد دارند و از نیرو، ارتش، یا حزب خاصی حمایت نمی کنند.
تصاویر اصلی (اول) و سوم از: Anastasia Taylor-Lind، تصویر دوم از Alvaro Ybarra Zavala.