گزارش سالانه حمله، خشونت، تهدید، فشار، و ارعاب خبرنگاران و فعالان رسانه یی در افغانستان

por مرکز خبرنگاران افغانستان
Oct 30, 2018 en تعامل با مخاطبان

۱۳۹۵، به دلیل افزایش تحرکات مخالفان مسلح و گسترش و اوج گرفتن نا‌امنی‌ها در کشور و مشکلات اقتصادی مردم، سالی پر چالش برای دولت و مردم افغانستان بود. بدیهی است که در این سال جامعه رسانه یی کشور نیز به عنوان یکی از کتله‌های تاثیر گذار اما آسیب پذیر، سالی با مشکلات و چالش‌های فراوان را تجربه کرده است.

در این سال خشونت، تهدید و فشار علیه خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ها به لحاظ آماری نسبت به سال گذشته کاهش قابل ملاحظه ای داشته است اما بنابر افزایش و گسترش ناامنی ها، میزان تهدیدها گسترده تر و به همان میزان نگران کننده تر بوده است. تهدید طالبان علیه شماری از رسانه ها که سال گذشته شکل علنی داشت و حتی موتر کارمندان یک رسانه هدف حمله انتحاری این گروه قرار گرفت، نه تنها کاهش نیافته است بلکه بر پایه معلومات امنیتی جدی تر شده است.

در سال۱۳۹۵، افزون بر تهدید بالقوه طالبان، گروه نو ظهور داعش نیز به صورت مستقیم و غیر مستقیم به تهدید خبرنگاران و مسؤلان رسانه‌ها ادامه داده است و این روند سبب شده است تا خبرنگاران با مشکلات بیشتری در پیشبرد کارهای حرفه ای خود مواجه شوند.

در عین حال، افزایش مشکلات اقتصادی رسانه ها باعث شده است که روند توقف فعالیت رسانه ها بخصوص در سطح ولایات که درچند سال گذشته شدت گرفته بود همچنان ادامه یابد و یا تعداد کارمندان رسانه ها و معاش دریافتی آنان کمتر شود.

اما در چنین شرایطی، برخی اقدام های مثبت به ویژه در زمینه قانون گذاری، تامین امنیت و مصونیت خبرنگاران و کارمندان رسانه ها روی دست گرفته شده است که امیدوار کننده است.

 

خلاصه گزارش

گزارش کنونی مرکز خبرنگاران افغانستان، شامل تشخیص مشکلات، چالش‌ها، آمار خشونت‌ها، تهدید‌ها، و فشارها علیه خبرنگاران و رسانه‌های غیر دولتی در یک سال اخیر می‌باشد. این رویداد‌ها بر مبنای یافته‌های نمایندگان مرکز خبرنگاران افغانستان در کابل و ولایات تهیه و به بررسی گرفته شده است.

مرکز خبرنگاران افغانستان در سال ۱۳۹۵، ۹۵ قضیه خشـونت، توهین و تهدیـد و فشار علیه خبرنگاران و یا حمله و اعمال تخریب کارانه علیه تاسیسات رسانه‌ ای را در ولایات مختلف ثبت کرده است. این آمار در مقایسه با سال گذشته که ۱۹۱ مورد ثبت شده بود، نشان دهنده کاهش قابل ملاحظه میزان خشونت ها می باشد.

آمار به ثبت رسیده از سوی مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۵ تعداد خبرنگاران و سایر کارمند رسانه ای جان باخته با سه مورد کاهش نسبت به سال گذشته به هفت تن رسیده است. در این سال محمد نصیر مدثر مدیر مسؤل رادیو پیغام ملی لوگر، نعمت الله زهیر خبرنگار تلویزیون آریانانیوز در هلمند، محمد یعقوب شرافت خبرنگار رادیو و تلویزیون ملی در زابل، دیوید گیلکی خبرنگار رادیوی ملی آمریکا (ان پی آر) و ذبیح‌الله تمنا همکار افغانش در هلمند، نورالله، خبرنگار و فریده، کارمند رادیو و تلویزیون ولسی جرگه در کابل، جان خود را براثر رویدادهای تروریستی و امنیتی از دست داد.

افزون براین، آمار به ثبت رسیده حاکی از مجروح شدن هشت خبرنگار و فعال رسانه‌ای، بازداشت و حبس موقت سه خبرنگار، ۴۰ مورد خشونت فیزیکی به ویژه لت و کوب، پنج مورد حمله مسلحانه و یا بم گذاری تاسیسات رسانه ای و ۳۲ مورد تهدید به ویژه تهدید به مرگ خبرنگاران و اعمال فشار مستقیم  بر فعالیت خبرنگاران و رسانه ها به جهت سانسور بوده است.

عامل شش مورد از هفت رویداد منجر به مرگ خبرنگاران و کارمندان رسانه ای، طالبان بوده اند ویا قلمداد شده اند و یک مورد از سوی افرادی که ناشناس گفته شده اند، صورت گرفته است؛ درحالی که بنابر گزارش مقام های دولتی و منابع محلی، عامل زخمی شدن چهار تن از خبرنگاران، طالبان و از چهار تن دیگر افراد ناشناس بوده اند.

۵۹ مورد یا ۵۸ درصد از رویداد‌ها از سوی دولت ( عمدتا از سوی مقام‌های و کارمندن دولتی، نیروهای پولیس و امنیت ملی)، ۱۵ مورد یا ۱۹ درصد از سوی افراد ناشناس، ۱۱ مورد یا ۱۲ درصد از سوی مردم و زورمندان عمدتا مسلح، ۱۰ مورد یا ۱۱ درصد از سوی طالبان رخ داده است.

 

آمار خشونت، تهدید، فشار بر خبرنگاران و رسانه ها

حوزه مرکزی که در این گزارش شامل ولایات کابل، پروان، پنجشیر، کاپیسا، بامیان، غور، دایکندی، لوگر، و میدان وردک می‌شود، شاهد ۵۷ مورد رویداد بیشتر خشونت آمیز از جمله سه کشته و خشونت فیزیکی فزاینده بوده است که به تشدید خودسانسوری در این حوزه به ویژه در ولایات جنوب کابل کمک کرده است.

سیر تحولات در حوزه شمال که شامل ولایات بغلان، بدخشان، کندز، تخار، سرپل، بلخ، سمنگان، فاریاب و جوزجان می‌شود نیز با ۱۲ رویداد، روند نگران کننده ای را تجربه کرده است. درمیانه سال، هجوم دوباره طالبان به شهر کندز و هرج و مرج ناشی از آن زمینه ساز فرار دسته جمعی کارمندان رسانه ای از این ولایت و غیر فعال شدن اکثریت رسانه‌های محلی شد. با وجود بیرون رانده شدن طالبان از سوی نیروهای امنیتی، هنوز هم بعد از حدود شش ماه روند فعالیت رسانه‌ها و کار خبرنگاری در این ولایت حالت عادی به خود نگرفته است.

در حوزه غرب که شامل بادغیس، هرات، غور و فراه می شود خوشبختانه شمار خشونت‌های فیزیکی کاهش یافته است و در این مدت هشت مورد رویداد ثبت شده است. مشکلات و چالش های اقتصادی رسانه ها و محدودیت در دسترسی به اطلاعات نگرانی عمده مسؤلان رسانه ها و خبرنگاران در این حوزه بوده است .

در سال ۱۳۹۵، در حوزه جنوب که شامل هلمند، قندهار، پکتیا، خوست، پکتیکا، غزنی، زابل، ارزگان می‌شود ۱۱ رویداد ثبت شده است که نسبت به سال گذشته بسیار کاهش یافته است. بیشتر این وقایع در هلمند و زابل رخ داده است و خبرنگاران به ویژه در زابل همواره از ضعف اداره محلی و افزایش فشار بر فعالیت آزاد رسانه ای شکایت کرده اند. در این مدت به دلیل تجربه حکومت داری و امنیت بهتر، قندهار وضعیت بهتری داشته است اما در مجموع  تهدید‌ها در مناطق دور افتاده این حوزه همچنان در سطح بالایی باقی مانده است.

در ۱۲ ماه گذشته نا امنی در حوزه شرق که شامل ننگرهار، لغمان، کنر و نورستان می‌شود بیشتر شده است. تشدید جنگ بار گروه نو ظهور داعش و افزایش فعالیت زورمندان و غاصبان زمین به ویژه در ننگرهار بر فعالیت های رسانه ها وخبرنگاران آزاد نیز سایه افکنده است. در  ننگرهار، تاسیسات رسانه ای همچنان مورد حمله قرار گرفته اند و تهدیدهای مستقیم و غیر مستقیم علیه خبرنگاران بیشتر شده است که به خودسانسوری بیشتر دامن زده است .  تمام هفت رویداد به ثبت رسیده در این حوزه بجز بازداشت موقت یک خبرنگار از سوی نیروهای امنیتی، به فعالیت های مخالفان مسلح و یا افراد زورمند محلی مرتبط بوده است.

در مجموع، یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می‌دهد که میزان خشونت فیزیکی و تهدید خبرنگاران نسبت به سال گذشته کاهش یافته اما  تهدید مستقیم و غیر مستقیم علیه رسانه ها سیر صعودی داشته است. در سال ۱۳۹۵ با وجود تصویب طرز العمل تامین امنیت و مصونیت خبرنگاران و رسانه ها از سوی شورای امنیت ملی و اقدام عملی برای ایجاد کمیته های ولایتی آن، روند رسیدگی به خواسته های جامعه رسانه ای در این زمینه پیش رفت قابل قبولی نداشته است. درعین حال به رغم نافذ بودن قانون حق دسترسی به اطلاعات، مقام‌های دولتی به ویژه در ولایات عملا از ارایه به موقع اطلاعات به خبرنگاران خودداری کردند.

 

مشکلات و چالش ها و پیشنهادها در این زمینه

همان طور که پیش‌تر گفته شد، میزان خشونت و تهدید‌ها در سال ۱۳۹۵ نسبت به سال گذشته به لحاظ آماری به نصف کاهش یافته است اما دامنه نا امنی و به تبع آن فشار بر خبرنگاران و کارمندان رسانه ای گسترده تر شده است. با توجه به افزایش تهدید‌ها و ضعف حاکیمت قانون، پیشنهاد می شود که دولت اقدامات جدی در راستای آگاهی دهی  به کارمندان دولتی و نیروهای امنیتی در مورد اهمیت فعالیت رسانه های آزاد، تامین امنیت و مصونیت آنها، حق دسترسی به اطلاعات روی دست بگیرد.

یافته های مرکز خبرنگاران افغانستان نشان می دهد که در ۱۵ سال اخیر، ۶۸ خبرنگار و کارمند رسانه ای در کشور کشته شده‌اند که حدود ۹۰ درصد از عاملان این رویداد ها از مجازات معاف بوده اند. حکومت باید برای تامین عدالت به تک تک این پرونده ها با جدیت رسیدگی کند و اجازه ندهد معافیت از مجازات به فرهنگ تبدیل شود.

افزون براین، دیده می شود که با کاهش کمک‌های بین المللی، مشکلات اقتصادی رسانه‌ها به شکل قابل ملاحظه یی افزایش یافته است. نشست اعتراضی مسؤلان رسانه های محلی هرات که بعد از کابل بیشتر تعداد رسانه محلی را دارد  نشان داد که مشکلات وچالش های مالی رسانه های محلی تا چه اندازه گسترده است. ایجاد مکانیزم منظم به منظور حمایت از رسانه های آزاد، فراهم آوری تسهیلات کاری به ویژه برق منظم مانع از سقوط بیشتر رسانه های آزاد خواهد شد و به احیای آنها کمک خواهد کرد.

نبود بیمه های صحی و کاری برای خبرنگاران و کارمندان رسانه ای از دیگر مشکلات عمده در این زمینه است و دیده می شود که خبرنگاران و دیگر کارمندان رسانه ای به دلیل این نوع بیمه ها با مشکلات بسیار جدی مواجه شده اند. پیشنهاد می شود که حکومت در همکاری با نهادهای مدافع خبرنگاران و رسانه ها مکانیزم های عملی را در این راستا روی دست بگیرد و حداقل تا زمان اجرای آن، صندوق حمایت از خبرنگاران را فعال سازد.

از سوی دیگر، با وجود شمار قابل توجه رسانه‌ها در کشور، شمار کارمندان زن نه تنها افزایش نیافته است بلکه به دلیل  تبعیض و رفتارهای نادرست و فراهم نبودن محیط و فرصت های مناسب و برابر کاری و آموزشی  با کاهش مواجه بوده است و لازم است به این مسئله به صورت جدی توجه شود.

اقبال خبرنگاری تحقیقی که کمک بزرگی به دولت های پسا جنگ و فساد زده همچون افغانستان است، همچنان سرد است و این روند هنوز نوپا و محدود است. رهبران دولت باید با پیگیری گزارش های تحقیقی، عملا نشان دهند که  گوش شنوایی به یافته های گزارش های تحقیقی دارند و به این گزارش ها به مثابه ابزاری مؤثر  در کاهش فساد و بهبود حکومت داری اهمیت می دهند.