دان ری، روزنامه نگار کاوشگر می گوید شناسایی شبکه های رشوه خواری، تعیین نحوه داد و ستدهای پنهانی، جمع آوری مدارک مربوط به فساد، برخورد با تهدیدهای احتمالی و مواجهه با موانع داخلی از موارد مهم در تهیه گزارش های تحقیقی درباره فساد اداری و مالی است. به گفته آقای ری، روزنامه نگاران کاوشگر باید نتایج ملموس اقدام های نامرئی خلافکاران را دنبال کنند تا به سرنخ ماجرا برسند.
آقای ری ده نکته مهم در گزارشگری فساد اداری و خلافکاری های مالی را بر شمرده است:
۱. پیگیری فساد از پائین به بالا: شواهد و قرائن فساد همواره در سطوح پائین جامعه و در زندگی روزمره مردم قابل رصد است. می توانید سرنخ تحقیقات را از همین سطوح پائین آغاز و با تلاش مسیرش را تا رده های بالاتر دنبال کنید.
۲. شناسایی شبکه رشوه و نفوذ: در پرونده های فساد اغلب چندین شخص حقیقی یا حقوقی دست دارند. مهم است که مسیر جریان رشوه را شناسایی کنید و چگونگی ارتباط افراد یا گروه های مرتبط را مانند نقشه ای برای خود ترسیم کنید.
۳. حفظ منابع معتبر: کم نیستند افرادی که به اطلاعات ارزشمندی دسترسی دارند، اما فقط آنرا در اختیار روزنامه نگاران قابل اعتماد قرار می دهند. یک روزنامه نگار برای جذب این منابع باید اطمینان آنها را جلب، صحت اطلاعات ارائه شده را بررسی و آنها را به همکاری بیشتر تشویق کند.
۴. تعیین نحوه داد و ستد: هرچه قوانین و نظام حقوقی کشوری جدی تر باشد، شگردهای افراد فاسد برای زیر پا گذاشتن قانون نیز پیشرفته تر خواهد بود. فراموش نکیند افرادی که در برنامه های فساد مالی دست دارند، با هم فقط وجه نقد رد و بدل نمی کنند، مواردی مانند ملک، ترفیع شغلی، مصونیت قضایی یا اداری، امتیازات ویژه و فرصت های شغلی نیز ارزش مالی دارد و قابل داد و ستد است.
۵. جمع آوری مدارک: مدارک و سوابق عمومی در پرونده های فساد مهم است، اما به تنهایی تصویر کاملی از واقعیت را ارائه نمی کند. این مدارک در مرحله مقدماتی تحقیقات مهم است و با بررسی آنها شاید بتوان تعیین کرد شخص چه مدارک دیگری را پنهان کرده است.
۶. موانع داخلی: روزنامه نگاران در هر کشوری که فعالیت دارند به نحوی در سازمان های رسانه ای خود با فشارها یا محدودیت های داخلی رو به رو هستند. متاسفانه، بسیاری از صاحبان یا مدیران رسانه ها یا به نحوی در معاملات فاسد آلوده اند یا فاصله چندانی با آن ندارند. به همین خاطر باید برای تحقیق درباره چنین مواردی نهایت دقت را کرد.
۷. تایید رسمی اطلاعات: در روزنامه نگاری کاوشگرانه بیش از هر نوع کار خبری دیگر به تایید اخبار و اطلاعاتی که از منابع خود بدست می آورید نیاز دارد. همیشه این خطر وجود دارد که یک مقام یا منبعی اطلاعاتی به روزنامه نگار بدهد اما بعد با تکذیب آن، اعتبار حرفه ای او را تخریب کند. بنابراین در این عرصه فرصتی برای ساده اندیشی وجود ندارد و باید به طور اصولی و سیستماتیک از صحت اطلاعات دریافتی اطمینان حاصل کنید.
۸. همکاری با متحدان: از طرق مختلف می شود با افراد یا سازمان هایی که درباره موضوع مورد تحقیق خود همکاری کنید و اطلاعات ارزشمند دریافت کنید. اینترنت ارتباط با چنین منابعی در هرجای دنیا که باشند را آسانتر کرده است. همین طور در سطح محلی همواره اشخاص حقیقی یا حقوقی یافت می شوند که می توانند نقش مهمی در تحقیقات شما ایفا کنند.
۹. برخورد با تهدید: روزنامه نگاری کاوشگرانه درباره پرونده های فساد کاری نیست که هرکسی بتواند از عهده آن برآید. روزنامه نگار باید بداند او و خانواده اش به شدت آسیب پذیرند. در صورت تهدید شدن، بجای اینکه فوری پنهان شوید باید چگونگی برخورد موثر با آنرا بدانید.
۱۰. بسیاری از روزنامه نگاران علاقه دارند درباره نخبگان بنویسند و مخاطبشان هم نخبگان باشند. بی شک گزارشی که درباره پرونده فساد است باید چهره یا چهره های قدرتمند را رسوا کند، اما نباید قربانیان یا متهمان سطوح پائین تر در آن از قلم انداخته شود. گزارش تحقیقاتی عمدتا باید درباره اشخاص باشد و تصویری واضح و جامع از ماجرا و بازیگران آن ارائه کند.
این مطلب پیش از این در سایت Media Helping Media منتشر شده است. دان ری به عنوان یک مشاور روزنامه نگاری کاوشگرانه در مناطق مختلف جهان از جمله آفریقا، بالکان، شرق اروپا و قاره آمریکا فعالیت دارد.