تا قبل از سقوط جمهوریت در روز ۱۵ اوت ۲۰۲۱ بیش از ۳۰ رسانهای (چاپی، تصویری و شنیداری) در بامیان و دایکندی فعالیت داشتند. با تغییر رژیم در افغانستان و روی‌کار آمدن طالبان، وضعیت رسانه‌ها در افغانستان وخیم شد. طالبان با وضع قیودات سختگیرانه و سانسور شدید رسانه‌ها، فضا را برای کار رسانهای و خبرنگاران تنگ‌تر کرده‌اند.
اغلب رسانه‌ها تعطیل یا هم ورشکست شده‌اند و تعدادی هم با تغییر محتوا در پخش به کار ادامه می‌دهند. در این میان رادیو و تلویزیون ملی بامیان زیر نظر طالبان به فعالیت ادامه می‌دهد و در عمل به پایگاهی برای نشر محتوای این گروه در بامیان مبدل شده است.
به همین سان، رادیو و تلویزیون ملی دایکندی نیز به فعالیت خود با تغییر محتوا به نفع طالبان ادامه می‌دهد. فعالیت بامیان تی وی، شبکه تلویزیونی قلب آسیا و تلویزیون سبزها بعد از روی کار آمدن طالبان، متوقف شده است. فعالیت اکثر شبکه‌های رادیوهایی که در این دو ولایت فعالیت می‌کردند، متوقف شده است. کار رادیو پیوند، رادیو از ما، رادیو دایکندی و آفتاب به صورت کامل متوقف شده‌است.
رادیو نسیم و صدای قریه با حذف تمام برنامه‌های تفریحی، موسیقی و آموزشی به صورت نسبی به کارشان ادامه می‌دهند. وضعیت رسانه‌های چاپی در این میان در بدترین حالت است. هیچ یک از رسانه‌های چاپی در بامیان و دایکندی چاپ نمی شوند. نشریه‌های سیمای بامیان، سیمای دایکندی، سیمای خرد، جاده ابریشم و هفته‌نامه صدای شهروند همه تعطیل شده‌اند و دست‌اندرکاران این رسانه‌ها در وضعیت بدی به سر می‌برند.
وبسایت رادیو اروپای آزاد/ رادیو آزادی در روز ۱۰ اکتبر امسال از قول نهاد حمایت کننده رسانه‌های آزاد افغانستان (نی) گزارش داد که بر اساس تحقیقات نی، طی یک سال گذشته ۳۲ رسانه چاپی تعطیل شده و اکنون تنها ۴ رسانۀ چاپی در حال فعالیت هستند.
انور سعادت‌یار
با تنگ‌تر شدن فضا برای رسانه‌ها، تعداد زیاد از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران آزادی که برای رسانه‌های داخلی و بین‌المللی کار می‌کردند نیز بیکار شده‌اند. این بدان معناست که افغانستان به صورت کامل به یک زندان مبدل شده است و هیچ گونه اطلاعاتی از آن خارج نمی‌شود. طالبان با سرکوب و تهدید خبرنگاران اجازه اطلاع رسانی و هیچ نوع فعالیت را نمی‌دهند.
محمد واثق حسینی که سردبیر نشریه «سیمای خرد» است می‌گوید او و جمعی از فرهنگیان ولایت بامیان با مبلغ اندکی سرمایه و بدون هیچ نوع پشتیبانی مالی کار این نشریه را در سال 1397 آغاز کردند.
در مدت چهارسال فعالیت این نشریه، آنها به موضوعات مختلف چون ادبیات، فلسفه، جامعه، هنر و سیاست پرداخته‌اند و مقالات زیادی در باره‌ی این موضوعات نوشته‌اند.
حسینی می‌گوید که تا قبل از سقوط حکومت در افغانستان، نشریه سیمای خرد در چندین شهر افغانستان خواننده داشت و این نشریه تازه توانسته جای خودش را میان نشریه‌های افغانستان باز کند. با آمدن طالبان کار این نشریه متوقف گردید و به آنها دیگر اجازه فعالیت داده نشد. فلسفه، هنر، آزادی بیان و آزادی عقیده از جمله موارد است که طالبان به شدت با آن مخالف هستند و کارگزاران این بخش‌ها را سرکوب و شکنجه می‌کنند.
نجیب الله رها احمدی، که بعد از سقوط حکومت نیز با «تلویزیون بامیان» کار کرده از تجربه کار خود زیر سانسور و تهدید شدید طالبان می‌گوید: «ما توانستیم که از آگوست ۲۰۲۱ تا اواسط ماه فبروری ۲۰۲۲ زیر فشار و سانسور طالبان دوام بیاریم. ولی بعد از ماه فبروری تهدید طالبان جدی‌تر شد و تمام کارمندان تلویزیون بامیان مجبور به استعفا و ترک وظیفه شدند».
تلویزیون بامیان یا بامیان تی وی چندین سال بود که در ولایات افغانستان پخش می شد اما در فوریه سال ۲۰۲۲ دفتر این تلویزیون تعطیل، و صفحه فیسبوک این شبکه نیز از دسترس این تلویزیون خارج شد. احمدی معتقد است که دیگر چیزی بنام آزادی بیان در افغانستان وجود ندارد و ما شاهد «مرگ تدریجی» رسانه‌ها در افغانستان هستیم.
انور سعادت‌یار، روزنامه‌نگار آزاد، سال‌ها با رسانه‌های بین‌المللی و داخلی در حوزه خبررسانی همکار بوده است. او می‌گوید: تا قبل از سقوط حکومت در افغانستان، بامیان یکی از بهترین ولایت‌های افغانستان از نظر آزادی بیان بود و سالانه تعداد زیاد از خبرنگاران بین‌المللی برای تهیه گزارش به بامیان می‌آمدند.
او می گوید اما حالا وضعیت تغییر کرده است، دیگر خبری از آزادی بیان و خبرنگاران بین‌المللی و داخلی نیست. اختناق حاکم است و اگر کسی تلاش کند که علیه وضعیت صدایی بلند کند به شدت سرکوب خواهد شد. در حال حاضر ما با رکود رسانهای و آزادی بیان روبرو هستیم و من آینده آزادی بیان در افغانستان را تار می‌بینم.
محمد واثق حسینی
متاسفانه با سلطه دوم نظام طالبانی که از بدو تاسیس مخالف هرگونه صدای مخالف بود، اولین کسانی که مهاجرت کردند، خبرنگاران بودند. بسیاری از خبرنگارانی که طی دو دهه دموکراسی در افغانستان فعالیت می کردند و دارای نام آوازۀ نیک بودند مجبور شدند از افغانستان مهاجرت کنند.بسیاری از خبرنگاران مناطق مرکزی افغانستان اکنون در کشورهای همسایه مشغول کارهای شاق و کارگری‌اند و گه گداری نیز در شبکه‌های اجتماعی ناله و شکایت‌شان را از وضعیت موجود خود ابراز می‌دارند.
م.س، خبرنگلر یکی از رسانه‌های محلی در ولایت دایکندی، که اکنون در ایران مشغول کار در یک کارخانه خشت‌پزی است، می‌گوید: «تمام اندوخته‌های علمی و فکری‌ام را برای ساختن بنای دموکراسی و آزادی بیان در کشورم مصرف کردم، حالا این بنا ویران شده است و مجبورم با دستانم پینه بسته‌ام خشت دیوارهای همسایه را بپزم.»
سازمان گزارشگران بدون مرز اعلام کرده است که در سال گذشته ۲۱۹ رسانه در افغانستان از فعالیت باز مانده‌‌اند. ارزیابی‌های فدراسیون بین‌المللی خبرنگاران و اتحادیه ملی خبرنگاران افغانستان نیز نشان می‌دهد که پس از تسلط طالبان بر کشور، فعالیت ۳۱۸ رسانه متوقف شده و نزدیک به سه هزار خبرنگار شغل خود را از دست داده‌اند. بیشتر خبرنگارانی که شغل خود را از دست داده‌اند، زن هستند.
تصویر اصلی: نجیب رها احمدی
تصاویر از علی سجاد مولایی
Read more articles by
