در این مطلب، گفت‌وگوی آی جی نت را با سمیع الله مهدی، سردبیر و کارآفرین برجسته و یکی از اثرگذاران عرصه‌ی خبرنگاری حرفه‌ای در افغانستان را می خوانید که تجارب و توصیه‌هایش برای خبرنگاران علاقمند به پوشش خبری افغانستان را با ما در میان می گذارد.
سمیع الله مهدی کار تمام وقت خبرنگاری را در سال ۲۰۰۷ با تلویزیون طلوع آغاز کرد و از آن زمان با تلویزیون یک و تلویزیون خورشید نیز هم‌کاری کرده است. به عنوان خبرنگار، او بیشتر مسولیت مدیریت برنامه‌های خبری و سیاسی، تولید برنامه‌ها، و گرادنندگی برنامه‌های سیاسی در تلویزیون را به دوش داشته است. در طلوع نیوز، در کنار مسوولیت‌های مدیریتی، برنامه‌های سیاه و سفید و «گفت‌وگو» با پاکستان را گردانندگی می کند. این برنامه‌ها هرکدام ماه یک‌بار تهیه و نشر می شوند. در سال ۲۰۱۳، آقای مهدی با جمعی از خبرنگاران مرکز خبرنگاری تحقیقی پیک را تاسیس کرد که در زمینه‌ی تهیه‌ی گزارش‌های تحقیقی و آموزش خبرنگاری تحقیقی فعالیت می کند. گفت‌وگوی ما را با او این‌جا می خوانید.
مشکل اصلی خبرنگارانی که در افغانستان فعالیت می کنند، چیست؟ آیا مشکلات خبرنگاران محلی بیش از خبرنگاران خارجیٍ فعال در افغانستان است؟
مهدی: مشکل اصلی خبرنگاران در افغانستان، امنیت است. خبرنگاران به گونه‌ی روزمره با تهدیدهای کشنده روبرو اند. همین چند هفته پیش یک خبرنگار، در کنار سیزده شهروند دیگر، از اثر یک حمله‌ی انتخاری کشته شد. یک ماه پیش تلویزیون شمشاد هدف یک حمله‌ی دهشت‌افکنانه قرار گرفت که از اثز آن یک تن کشته و بیش از بیست نفر از کارمندان این رسانه زخم برداشتند. دو سال پیش نیز طالبان تلویزیون طلوع، تلویزیون یک و چند رسانه‌ی دیگر را به عنوان اهداف نظامی برای خود اعلام کردند. چندی نگذشت که در یک حمله‌ی انتحاری طالبان هفت کارمند تلویزیون طلوع کشته شدند و بیش از بیست تن دیگر زخم‌های سنگین برداشتند.
اما با وجود این تصویر سیاه و دشوار، خانواده‌ی خبرنگاری و آزادی بیان افغانستان پایداری نشان داده و هر روز بیشتر از پیش به کار مسلکی و بی‌طرفانه تعهد عمیق نشان می دهد. چون می دانند که برای ساختن یک افغانستان آزاد و با ثبات که در آن زندگی و اندیشه‌های انسان ارزش داشته باشد، آزادی بیان و گردش آزاد اطلاعات حیاتی است. فکر می کنم خبرنگاران ما تاثیر و ارزش کار خود را می دانند.
فکر می کنم خبرنگاران محلی، بخصوص آن‌های که در ولایت‌ها کار می کنند، با سانسور و خودسانسوری بیشتر روبرو اند. خبرنگاران خارجی با تهدید کم‌تر روبرو اند و هم‌زمان از امکانات مالی، تکنیکی و حمایت‌های امنیتی بیشتر برخوردارند. اما با این حال، تا حالا چندین خبرنگار خارجی نیز هنگام تهیه‌ی گزارش کشته یا زخمی شده اند.
توصیه‌های مهم شما برای رعایت توازن و تعادل در تهیه‌ی گزارش از افغانستان چیست؟
افغانستان، کشوری پیچیده‌ای است. برای خبرنگاران خارجی یا آن‌های که کم‌تر مسایل افغانستان را از نزذیک دنبال کرده اند، درک مسایل و بحران مزمن آن به سادگی میسر نیست.
از این‌رو، هنگام تهیه‌ی گزارش از این کشور، نباید زود قضاوت کرد. نکته‌ی دیگر این است که بسیاری از رسانه‌های خارجی در مقاله‌ها و گزارش‌های خود، افغانستان را یک کشوری قبایلی می خوانند. این قضاوت احتمالاَ گم‌راه کننده است، چون ممکن است مخاطب را به این فکر اندازد که گویا این قبایل باهم در حال جنگ و کشمکش اند، در حالی‌که چنین نیست.
هم‌چنان در رسانه‌های خارجی دگرگونی‌های که در شانزده سال گذشته اتفاق افتاده معمولا نادیده گرفته می شود. آزادی بیان دسترسی به اطلاعات و انفجار معلومات از راه شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های متعارف در افغانستان، یک پدیده‌ی بی‌پیشینه در این کشور و حتا در منطقه است. بهبود وضع مکتب‌ها، بخصوص دسترسی دخترها به آموزش، یکی از مهم‌ترین تحولاتی است که در این شانزده سال اتفاق افتاده است.
گزارش‌گری در مورد وضعیت عمومی افغانستان بدون در نظر گرفتن این مسایل، ممکن است توازن و تعادل را برهم زند.
چه نکاتی را برای حفظ امنیت جانی و روانی خبرنگارانی که در افغانستان کار می کنند، توصیه می کنید؟
امنیت جانی و روانی خبرنگاران که شهروند افغانستان اند و در این کشور زندگی می کنند، جدا از امنیت دیگر شهروندان افغانستان نیست. ما خبرنگارانی داریم که روزانه از نا امن‌ترین بخش‌های افغانستان و خطوط مقدم جنگ گزارش تهیه می کنند.
هنگام رفتن به بخش‌های نا امن یا محل رویداد دهشت‌افکنانه، نباید پوشیدن کلاه و جلیقه‌ی ایمنی خود را فراموش کنند.
برای نشان دادن شجاعت بیشتر نباید جان خود و هم‌کاران خود را با خطر روبرو سازند. نباید فراموش کنند که ارزش جان و کار آن‌ها برای خانواده‌های‌شان، مخاطبان و افغانستان بسیار بیشتر از یک لحظه تبارز تهور ارزش دارد.
در مورد امنیت روانی به این باورم که ما تقریبا هر روز با اخبار خشتونت روبرو هستیم. از یک طرف رویارویی با این همه خبر خشونت روان انسان را متاثر می سازد، اما ا ز جانب دیگر ممکن است در درازمدت در برابر این نوع حوادث حساسیت کم‌تر داشته باشیم. نباید گذاشت حساسیت‌مان در برابر خبرِ رنج و کشته شدن انسان‌ها کاهش یابد و به آن تنها به عنوان رویدادهای که شماری از افراد کشته می شوند نگاه کنیم؛ بلکه هر حادثه یک فاجعه است که انسان‌های مانند خودمان در آن قربانی شده اند. عادی شدن در برابر این فاجعه به باور من تهدید بسیار جدی روانی است. هرگز نباید پذیرفت که چون خشونت زیاد است پس یک پدیده‌ی عادی است. این نگرش، تلاش برای جلوگیری از خشونت و حتا کاهش آن را صدمه می زند.
مهدی را در توییتر دنبال کنید: samiullah_mahdi@
نشر تصویر با اجازه‌ی سمیع الله مهدی
إقرأوا المزيد من المقالات لـ
