در نیمه ماه مارس، نزدیک به ۴۰ خبرنگار افغان در یک کنفرانس یک روزه در شهر بروکسل، مرکز بلژیک، با هم دیدار کردند.
هدف از برگزاری این نشست، بررسی وضعیت آزادی مطبوعات در افغانستان، راه‌های تضمین آزادی بیان و دسترسی به اطلاعات، امنیت خبرنگاران و مسائل دیگر مربوط به خبرنگاری در افغانستان بود.
در این نشست شماری از مهمانان خارجی از جمله مقامات، نهادهای حامی رسانه‌ها و خبرنگاران هم حضور داشتند.
توماس نیکلسن، فرستاده ویژه اتحادیه اروپا به افغانستان، خبرنگاران افغان را میراث افغانستان دموکراتیک نامید و بر اهمیت ادامه کار آنها به دور از نفوذ سیاسی، در افغانستان و بیرون از آن تأکید کرد.
اهمیت این نشست هنگامی بهتر درک می‌شود که اوضاع عمدتاً منفی خبرنگاری را در افغانستان بدانیم.
وضعیت خبرنگاری در افغانستان در گذشته و حال
تا دو سال پیش (۱۵ اوت سال ۲۰۲۱) با وجود همه چالش‌های امنیتی، افغانستان یکی از آزادترین رسانه‌ها را در منطقه داشت. در شاخص آزادی مطبوعات سازمان گزارش‌گران بدون مرز در سال ۲۰۲۱، افغانستان در جایگاه ۱۲۲ ام قرار داشت، اما پس از به قدرت رسیدن دوباره طالبان، طی یک سال افغانستان به جایگاه ۱۵۶ ام این رتبه‌بندی سقوط کرد. شمار خبرنگاران و کارمندان رسانه‌های حرفه‌ای در افغانستان به بیش از ده هزار تن می‌رسید ولی با سلطه مجدد طالبان، بیش از یک هزار خبرنگار برجسته از افغانستان بیرون شدند و هزاران تن دیگر، کار خود را از دست دادند.
در افغانستان زمانی به علت شیوه‌های سنتی و عقب‌گرایانه مبتنی بر نابرابری جنسیتی و استانداردهای دوگانه فرهنگی، زنان را به پایین‌ترین سطح جامعه تنزل می‌دادند، اما رسانه‌ها به مبارزه با این پدیده کمک کردند و نشان دادن که زنان می‌توانند پابه‌پای مردان در توسعه افغانستان نقش داشته باشند.
اما حالا در نیمی از ۳۴ ولایت افغانستان هیچ خبرنگار زنی وجود ندارد و ۸۲ درصد خبرنگاران زن، کار خود را از دست داده‌اند. سازمان ملل متحد در نخستین سال به قدرت رسیدن دوباره طالبان، بیش از ۲۰۰ مورد بازداشت، آزار و اذیت و شکنجه خبرنگاران را در افغانستان ثبت کرده است. اما نکته مثبت این است که با وجود این همه دشواری‌ها، هنوز هم هزاران خبرنگاران در جای جای افغانستان فعال هستند و می‌کوشند در یکی از محدودترین کشورهای جهان برای خبرنگاران، مردم را از واقعیت‌ها آگاه بسازند. م
در کنار آن، پس از بیرون شدن صدها خبرنگار از افغانستان، نیاز به ایجاد رسانه‌های مستقر در بیرون از کشور احساس شد و تاکنون چندین رسانه برای این منظور در اروپا و آمریکا تأسیس شده‌اند و شماری از رسانه‌هایی که قبلاً در افغانستان فعال بودند، فعالیت خود را در تبعید از سر گرفته‌اند. بدون شک، شبکه وسیعی از خبرنگاران افغان که در داخل کشور مستقر هستند، برای ادامه کار این رسانه‌ها بسیار حیاتی است.
نکات مهم نشست
بیشتر خبرنگاران افغانستان که در این نشست شرکت کرده بودند، در ماه اوت سال ۲۰۲۱ و یا پس از آن کشور خود را ترک کرده بودند.
دیدار با همکاران پس از ۱۸ ماه، در نفس خود برای خبرنگاران بسیار مسرت‌بخش بود. اما نگرانی‌هایی که درباره وضعیت خبرنگاران در داخل کشور وجود دارد، لحظه‌ای هم از اذهان دور نبودند.
در نشست خبرنگاران افغانستان در بروکسل، در کنار آن که وضعیت خبرنگاری و خبرنگاران در افغانستان مورد بحث قرار گرفت، نظرات شرکت کنندگان در مورد مشکلات و راه‌حل‌های احتمالی برای بهبود وضعیت خبرنگاران در افغانستان پرسیده شد.
خبرنگاران افغانستان نیازمند آزادی عمل هستند. برای خبرنگارانی که در بیرون از افغانستان به سر می‌برند، درک محدودیت‌های اعمال شده بر خبرنگاران در داخل افغانستان دور از تصور است. از همین رو آنها خواهان برداشته شدن این محدودیت‌ها هستند.
شماری از خبرنگاران حاضر در این نشست که از اروپا و آمریکا آمده بودند، خواهان عدم مداخله طالبان در کار رسانه‌ها شدند.
رسانه‌ها که زمانی مهمترین مشخصه دموکراسی و آزادی در افغانستان بودند، اکنون سیاه‌ترین دوران خود را می‌گذرانند.
شماری از خبرنگاران و کارمندان رسانه‌ای که به علت مشکلات موجود، مجبور شده‌اند افغانستان را ترک کنند اما هنوز ویزای کشورهای مصونی را که قصد رسیدن به آنها را دارند، دریافت نکرده اند، در پاکستان و یا ایران به سر می‌برند. تأکید بر رسیدگی به اوضاع این خبرنگاران و کمک به انتقال آنها به کشورهای ایمن، از نکاتی بود که شماری دیگر از شرکت کنندگان این نشست برشمردند.
مهمترین موضوعی که شرکت کنندگان به آن اشاره کردند، ضرورت حفظ وحدت در میان خبرنگاران افغانستان بود.
هرچند دیدگاه‌ها همیشه متفاوت هستند، داشتن مواضع واحد در برابر تحجر طالبان از سوی رسانه‌ها می‌تواند کلید زنده نگاه داشتن رسانه‌ها و اهمیت آنها برای آینده افغانستان باشد.
خبرنگاران افغانستان امیدوارند که بتوانند در ماه‌ها و سال‌های آینده دیدارهای مشابهی داشته باشند و به این ترتیب در کنار حفظ شبکه ارتباطی، در مورد کمک به حل مشکلات خبرنگاری و خبرنگاران هم بحث کنند.
در بخشی از این نشست، خبرنگاران تجربه‌های شخصی خود را از روزهای سقوط کابل، بیرون شدن از آن شهر و زندگی در غربت با همکاران خود شریک ساختند.
سیر سیرت، خبرنگاری با ده سال سابقه کاری، گفت که با وجود تمام چالش‌ها در کابل، از کار خبرنگاری در کشور خود و در میان مردم خود لذت می‌برد. او در سخنرانی پر از احساسات، نخست همه حاضران را به یاد روزهای خوب کابل انداخت و سپس از مشکلات روزهای تلخی که او و خبرنگاران دیگر مجبور بودند کار، خانواده و کشور خود را ترک کنند، سخن گفت.
وی با اشاره به روزهای سخت در چهار سوی فرودگاه کابل در جریان «مأموریت تخلیه» گفت که «راه به میدان هوایی کابل راهی یکطرفه بود، راهی که برگشتی نداشت، نه برای گرفتن لباس، نه کامپیوتر و نه خداحافظی با دوستان. راهی بی برگشت به کار و زندگی گذشته!»
آن سه شبانه روزی که سیر در اطراف میدان هوایی کابل سپری کرد تا وارد آنجا شود و سپس با هواپیما از کشور خارج شود، «بدترین و دردناکترین» روزهای زندگی او بوده‌اند: «روزهایی که تا اکنون نیز کابوس آنها، خواب شبهایم را مختل می‌کنند.»
سیرت که اکنون در فرانسه زندگی می‌کند، یادگیری زبان را یکی از بزرگترین چالش‌های آوارگان افغانستان در غرب عنوان کرد.
تصویر اصلی: جمعی از خبرنگارانِ در تبعید افغانستان در نشستی در بروکسل، عکس از لطف الله نجفی زاده
إقرأوا المزيد من المقالات لـ
